London – tradicija svetskog duha

Kao glavni grad Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije, koje čine Engleska, Vels, Škotska i Sevrena Irska, London je geografski i geopolitički gledano imao odlične predispozicije da ponese za sobom dve hiljade godina dugu tradiciju, čije ostatke i danas Britanci brižljivo neguju. Danas vidimo pred sobom grad koji se prostire na 1840 kvadratnih km i sa blizu sedam miliona stanovnika. To je grad velike raznolikosti i ekscentrične dinamike, koje sačinjava zapanjujući demografski mozaik. Ali otkuda sve to?

Od svog početka, kao male luke na reci Temzi, prerastao je po veličini u treći grad u svetu. Zasluga za izgradnju samog grada se pripisuje Rimljanima u I veku nove ere. Oni su smišljeno odabrali mesto za budući grad, na severnoj obali, nedaleko od estuara Temze, kao pogodno za prelaz i lako povezivanje sa morem. Arheološki materijal dokazuje da je tadašnji Londinium bio trgovački centar podjednako iz pravca mora, kao i sa kopna. Početkom II veka London je postao glavni grad Rimske Britanije, okružen zidinama. U III veku dobija svoju prvu kovnicu novca.

Kako se smatralo da je njegova nacionalna važnost opala za vreme saksonskog perioda, London je ipak osetio posledice iz vremena osvajanja Normana. Ubrzo potom, sa dolaskom Viljema Osvajača, postaje politička prestonica i od tog vremena Londonci su se na svoj zahtev izborili za povelju koja garantuje specijalne privilegije.

Srednjevekovni London razvijao se neverovatnom brzinom. U XIII veku potpuno zaokupljen trgovinom, grad ima više od 100 zanatskih esnafa. Njegova pristanista su bila prepuna razne robe koja je stizala brodovima iz raznih delova sveta. Sredinom XVI veka London kontroliše više od tri četvrtine od ukupne trgovine u zemlji, a njegovoj veličini i moći direktno doprinosi dominacija Britanije, koja je u ovom gradu skoncentrisala sav kapital, neophodan da otpočnu velika prekomorska osvajanja.

Do sredine XVII veka, sa neverovatnih 500.000 stanovnika, London je bio jedan od najnaseljenijih evropskih gradova. Takodje je bio medju prvima koji su se suočili sa urbanim problemima: rasprostranjenim siromaštvom, prljavštinom, kriminalom i prenaseljenošću. Epidemije su bile neminovnost u gradu kroz koji kanalizacija otvoreno teče. Poslednja velika epidemija kuge bila je 1665. godine, sa 75.000 mrtvih i na hiljade izbeglih iz grada.

Uskoro posle ove epidemije, nastupila je još jedna, veća, pustošeća nesreca – veliki požar. Plamen koji je nepažnjom kraljevog pekara izleteo iz pećnice, progutao je veliki deo grada za svega 4 dana. Uništena je monumentalna crkva Sv. Pavla, sa još 80 drugih crkava, na stotine stanova, sve javne zgrade. Od 2. do 6. septembra 1666. godine jedva da je ostala petina grada.

Ponovo izgradjen, London je još lepši i veci. Ulice su ravnije i šire, kuće se grade od karakterističnih crvenih cigala, pristaništa i obale su ponovo podignuti. Posebno se istakao Kristofer Vren sa svojim planom rekonstrukcije grada, po kojem je u celosti obnovljena katedrala Sv. Pavla, kao i mnoge druge crkve.

London ubrzo potom vraća svoj dominantni položaj i postaje ponovo centar ekonomske i političke moći Britanije. Iz vremena prvog popisa stanovništva 1801. godine, grad sa svojim prigradskim naseljima broji više od milion stanovnika, 40 godina kasnije više od 2,3 miliona, da bi tehnološki napredak u XIX veku potvrdio London kao industrijskog giganta izbrojivši 1901. godine gotovo 4,5 miliona stanovnika.

Od ukupnog razaranja tokom dva Svetska rata, veći deo pripada Drugom Svetskom ratu, pogotovo za vreme nemačkog vazdušnog napada, kada je izginulo preko 30.000 ljudi i učinjena neprocenjiva materijalna šteta. London ponovo počinje intenzivno da se obnavlja od 1950. godine, da bi statistika iz 1951. godine pokazala neverovatnih 8,3 miliona stanovnika.

 

Kako London danas izgleda?

Poslednjih decenija, u Londonu dolazi do stagnacije i opadanja broja stanovnika. Danas ih ima oko 6,5 miliona. Ovo je samo deo dobro smišljenog plana izmeštanja većeg dela industrije iz Londona u unutrašnjost zemlje. Plan obuhvata slabljenje pomorskog saobraćaja, iseljavanje i vracanje ljudi u nekadašnje engleske kolonije, strogu imigracionu kontrolu i nizak prirodni priraštaj.

Sam grad ističe se sa svoja tri osnovna dela: centralni – City, zapadni – West End i istočni – East End. City je poslovno-bankarski deo grada, sa većinom znamenitosti interesantnih za turiste. West End je otmena četvrt Londona, Kensington je takodje četvrt bogatih gradjana, ali ne onih koji su po engleskim merilima “visoko društvo”. Chelsey je četvrt umetnika, Soho je četvrt Italijana i Francuza, dok je East End radnička četvrt na dokovima, nekadašnji pojam siromaštva i bede.

Dinamiku, varijetet i ekscentričnost Londona čini gotovo neverovatan etnički mozaik koji mozete uočiti već u najobičnijem redu na autobuskoj stanici ili na šalteru za prodaju bioskopskih karata. Iako je grad pun izazova pred vama, jedno valja imati na umu: ljubaznost u komunikaciji i obavezna pristojna distanca u odnosu na sagovornika – to su davno utvrdjena pravila uvažavanja ličnosti. Lični prostor pojedinca se poštuje i to je ono što pleni i na ulici, pa čak i u najvećoj gužvi kada se izgubite, u srcu Londona.

Ono što će svaki posetilac Londona uočiti su mnogobrojne i gotovo besprekorne zelene površine. Za vreme leta, travnjaci gradskih parkova, u vreme jednočasovne pauze za ručak, pretvaraju se u prostrana sunčalista. London ima osam hiljada zelenih površina na svojoj teritoriji. Najpoznatiji je Hajd park (u kojem postoji poznat ugao posvećen slobodi govora: ovde svako može, ako ima ko da ga sluša, da se popne na hoklicu ili merdevine i da bez mikrofona i pojačala kritikuje parlament i vladu, naruga se kraljevskoj porodici, traži povećanje plate ili se zalaže za zaštitu vrabaca), koji zajedno sa Kensingtonskim vrtovima čini i najveći javni park u Londonu. Slede Ridžent park, ružicnjak kraljice Meri, kao i veliki zoo-vrt.

Glavni turistički pravac, koji obuhvata većinu znamenitosti, pruža se od Tauer Bridža do Sohoa, obuhvata Londonsku tvrdjavu, Bakingemsku palatu, Kensingtonsku palatu, Vestminstersku opatiju i katedralu, katedralu Sv.Pavla, Britanski muzej, muzej voštanih figura Madam Tiso, Trafalgar skver, Nacionalnu galeriju, galeriju Tejt, Grinič Vilidž, Vindzor tvrdjavu kao i Stratford na reci Ejvon – rodno mesto Vilijema Šekspira.

O moći i značaju Londona u svetskoj turističkoj privredi gotovo da je suvišno bilo šta reći, osim da je to grad sa istorijski i geografski utemeljenom tradicijom, grad sa malo sunca, a mnogo oblaka. Promenljivost vremena generalno se utkala u mentalitet Britanaca, što ih čini pronicljivim ljudima, okruženim morem i oblacima, a sve to na karikaturi pravi sliku čoveka u mantilu, sa šeširom na glavi i kišobranom u ruci.

pripremila: Ana Ostojić